Teminat senetleri, bir şarta bağlı yani bir taahhüde istinaden verilen, Türk Ticaret Kanun’u ve Borçlar Kanunu’nda düzenlenen, kıymetli evrak özelliği olmayan ticari güvenceye dayalı hukuki belgedir. 6762 Sayılı TTK' nun 688/2. maddesi gereğince bir senedin bono sayılabilmesi için öncelikle “kayıtsız şartsız borç ikrarı” içermesi gerekmektedir.
Teminat senedi ise mal veya hizmetin eksiksiz tamamlanacağı, taahhüdün sorunsuz tamamlanacağı aksi takdirde bir bedel ödeme sorumluluğu ile karşı karşıya kalınacağını beyan eden bir belge olması nedeniyle şarta bağlandığından kıymetli evraklardan ayrılır. Teminat senetlerinin amacı ticari ilişkilerde güven ilişkisinin yanı sıra hukuki bir statü ile bu ilişkiyi desteklemektir.
Yapılacak işin veya verilen vaadin eksiksiz yapılacağı, yapılmadığı takdirde bir bedeli olması ile garanti altına almaktır. Ayrıca ticari ve iş ilişkilerinin daha güvende ilerlemesi içinde hukuki zemin hazırlar. İş sözleşmeleri, alım satım, kiralama, devir işlemleri gibi durumlarda kullanılarak taraflara yol açar.
Teminat senedi taraflar için pozitif ve negatif alanda çözüm sunar.
Alacaklı alacağını alamadığı, borçlu nezdinde taahhüdün yerine getirilemediği durumlarda ve borçlu açısından yükümlülüğün yerine getirildiği fakat halen alacak iddiasında bulunan alacaklıya karşı hamle belirlemesinde hukuki yol sunar.
Alacaklı açısından alacak davasının konusunu oluşturan bir belge niteliği taşırken; borçlu açısından da menfi tespit davasına yazılı bir delil sunarak haksız borçtan kurtulmasını sağlayan bir zemindir.
Bedeli ödenmesine rağmen tahsil edilmeye çalışılan teminat senetleri yönünden banka dekontları, faturalar ve ödemeye dair makbuzların sunulması ödemeye ilişkin ispatın yapılması açısından önemlidir.
Teminat senedine bağlı yükümlülük yerine getirilmediğinde, genel haciz yolu ile icra takibine konu edilir. Kambiyo senedinden ayrıldığı için kambiyo takibi yapılamaz. Alacak davasına da konu edilebilir. Ancak teminat senedi, vasfı taşımadığında, kıymetli evrak olarak işlem göreceğinden kambiyo takibine de konu edilebilir.
O halde senedi; teminat senedi yapan, kambiyo senedinden ayıran unsurlar neler? Teminat senedini nasıl düzenlenir?
Yargıtay’ın Yerleşik İçtihatlarında;
- İşbu senet teminat senedidir,
- Devredilemez, ciro edilemez,
- Veya tek başına yazılan “teminattır” ibaresinin
Tek başına teminat senedi vasfını taşımayacağı yönünde kararları mevcuttur.
-Söz konusu senedin neyin teminatı olduğu senedin üzerine açıkça yazılmalı veya ayrı bir belgeyle desteklenmelidir. Örneğin şart bir sözleşmeye dayandırıldıysa, senet üzerine açıkça hangi sözleşme olduğu yazılmalıdır. Senedin ön yüzüne; “Teminat senedidir; ……….şu ……..sözleşmeye konu olarak yazılmıştır.” ibaresi eklenmelidir.
Senedin arka yüzüne ise hangi konu için teminat senedi düzenlendiği özet şeklinde yazılmalıdır. Ayrıca senedin arka yüzünde “sözleşme konusu tamamlandığında teminat senedinin hükümleri geçersizdir, ciro edilemez” şeklinde ibareye yer verilmelidir.
Şartı kesin olarak belirleyen husus senet üzerinde belirtilmemişse artık senedin teminat senedi olduğu hususu bu iddiada bulunan tarafın ispatına kalmıştır. Bir diğer anlatımla teminat senedi olduğunu ispat külfeti iddiada bulunana aittir. Ayrıca senedin teminat senedi olduğu iddiasında bulunan taraf söz konusu iddiayı bir yazılı delille sunuyor olması gerekmektedir.
YARGITAY KARARI:
* “Öte yandan takip dayanağı senedin teminat senedi olduğu iddiasının, hangi ilişkinin teminatı olduğu senet üzerine yazılmak suretiyle ya da yazılı bir belge ile ispatlanması gerekir (HGK'nun 06.03.2013 tarih ve 2012/12-768 E., 2013/312 K. sayılı ve yine HGK'nun 20.06.2001 tarih ve 2001/12-496 sayılı kararları).
* Yargıtay 19. Hukuk Dairesi’nin 2015/17819 E. 2016/16118 K. sayılı 22.12.2016 tarihli kararında; “Mahkemece, davaya konu çeklerin mücerret borç ikrarına konu olduğu, davacının iddialarını ancak yazılı delil ile ispat edebileceği”
Borcu olmadığını iddia eden tarafın iddiasını yazılı delil ile ispatı beklendiğinden, teminat senedi düzenlenirken açıkça şartın neye bağlandığının yazılması gerekmektedir. Aksi takdirde senet kambiyo takibi olarak işlem görebilecektir. Bu nedenle sonuç olarak senedin hangi ilişkiye dayandığı ve atıf yapılacak sözleşmenin açıkça yazılması her iki taraf içinde daha faydalı olacaktır.
